১) উত্তৰ লিখা—
ক) কি কি কাৰণত পৰৱর্তী বৈদিক কালত ভাৰতীয় মানুহৰ মনত নতুন ভাবধাৰা গঢ়ি উঠিছিল?
উত্তৰ: পৰৱর্তী বৈদিক কালত ভাৰতীয় মানুহৰ মনত নতুন ভাবধাৰা গঢ়ি উঠাৰ আঁৰত বিভিন্ন কাৰণ আছিল৷ সেইবোৰ হ’ল—
(i) আর্যসকলৰ প্ৰৱল বর্ণভেদ প্ৰথাৰ ফলত ব্ৰাহ্মণসকলে সমাজত ক্ষত্ৰিয়সকলতকৈ উচ্চ স্থান অধিকাৰ কৰি আহিছিল৷ কিন্তু কালক্ৰমত ক্ষত্ৰিয় ৰজাসকল ৰাজনৈতিক, অর্থনেতিক, সামাজিক আদি সকলোতে শক্তিশালী হৈ উঠাত ব্ৰাহ্মণৰ সমমর্যাদা দাবী কৰে৷
(ii) বৈদিক যুগৰ শেষলৈ আর্যসকলৰ যাগ-যজ্ঞ, পূজা-পাতল, দান-দক্ষিণা, বলি-বিধান এক জটিল প্ৰথাত পৰিণত হোৱাৰ লগতে এনে জটিল ক্ৰিয়া-কাণ্ডই সমাজৰ সাধাৰণ মানুহখিনিক বাৰুকৈ অতিষ্ঠ কৰিছিল৷ ভগৱানৰ নামত এই ব্যয়বহুল কার্য সাধাৰণ মানুহখিনিৰ সাধ্যৰ বাহিৰত আছিল৷
(iii) আর্থ-সামাজিক পৰিৱর্তনে সমাজত নতুন চিন্তাধাৰা সৃষ্টি কৰিছিল, যাৰ ফলত নতুন মৌলিক চিন্তাধাৰা গঢ় লোৱাত ধর্মীয় আৰু সামাজিক সচেতনতা বৃদ্ধি পাইছিল৷
এইবোৰে সেই সময়ৰ প্ৰচলিত ধর্ম, দান-দক্ষিণা, বলি-বিধান আদি জটিল ব্যৱস্থাৰ পৰিৱর্তে সৰল, আধ্যাত্মিক আৰু নৈতিকতাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি মানুহক সাধাৰণ জীৱন যাপনৰ প্ৰতি উৎসাহিত কৰিছিল৷ ফলস্বৰূপে পৰৱর্তী বৈদিক কালত ভাৰতীয় মানুহৰ মনত কিছুমান নতুন নতুন মতবাদ আৰু ধর্মীয় চিন্তা-চেতনাই গা কৰি উঠিছিল৷
খ) জৈন ধর্মৰ মূল নীতিশিক্ষাকেইটা কি কি?
উত্তৰ: জৈন ধর্মৰ মূল নীতিশিক্ষাকেইটা হ’ল— অহিংসা, সত্যবাদিতা, চুৰি নকৰা, ত্যাগ আৰু ব্ৰহ্মচর্য৷
গ) জৈন ধর্ম ভাৰতৰ কোন কোন ঠাইত বিস্তৃত হৈছিল?
উত্তৰ: জৈন ধর্মই বিশেষকৈ উত্তৰ ভাৰত, গুজৰাট, তামিলনাডু আৰু কর্ণাটক আদি ঠাইত বিস্তৃতি লাভ কৰিছিল৷
ঘ) গৌতম বুদ্ধৰ ধর্মৰ প্ৰতি মন ঢাল খোৱাৰ মূলতে কি আছিল?
উত্তৰ: গৌতম বুদ্ধ সৰুৰে পৰাই চিন্তাশীল প্ৰকৃতিৰ আছিল৷ মানৱ জীৱনৰ দুখ-কষ্টবোৰে তেওঁক বিচলিত কৰিছিল৷ সেয়ে ৰাজকাৰেঙৰ লাহ-বিলাহ, সুখ-সম্ভোগে তেওঁক সুখী কৰিব পৰা নাছিল৷ মানৱ জীৱনৰ দুখ-কষ্টৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পোৱাৰ উপায় বিচাৰি বুদ্ধৰ মন ধর্মৰ প্ৰতি ঢাল খাইছিল৷
ঙ) কিহৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি বৌদ্ধ মতবাদ গঢ়ি উঠিছিল?
উত্তৰ: সকলো জীৱৰ প্ৰতি দয়া, অহিংসা আৰু সমাজৰ ভেদভাব আঁতৰাই কেনেকৈ এক শুদ্ধ জীৱন যাপন কৰিব পাৰি আদি বুদ্ধৰ উপদেশসমূহক ভিত্তি কৰি বৌদ্ধ মতবাদ গঢ়ি উঠিছিল৷
চ) বৌদ্ধ বিহাৰবোৰৰ কাম কি আছিল?
উত্তৰ: বৌদ্ধ ধর্মৰ কথা বা মতবাদসমূহৰ প্ৰচাৰ কৰাই আছিল বৌদ্ধ বিহাৰবোৰৰ কাম৷
ছ) পৰৱর্তী সময়ত ৰজাসকলে বৌদ্ধ ধর্ম প্ৰচাৰৰ বাবে কি কি ব্যৱস্থা হাতত লৈছিল?
উত্তৰ: পৰৱর্তী সময়ত ৰজাসকলে বৌদ্ধ ধর্ম প্ৰচাৰৰ বাবে বহুতো কার্যসূচী হাতত লৈছিল৷ বিভিন্ন ঠাইত বৌদ্ধ মঠ-মন্দিৰ নির্মাণ কৰাৰ উপৰি এইবোৰত বুদ্ধৰ বাণী আৰু বৌদ্ধ চিত্ৰ-শিল্প অংকণ কৰাইছিল৷ তাৰ উপৰি নিজ নিজ ৰাজ্যত ‘বৌদ্ধ মহামেল’ আয়োজন কৰি তালৈ দেশ-বিদেশৰ গুণী, দার্শনিক পণ্ডিতক আমন্ত্ৰণ কৰি ধর্মচর্চা কৰিছিল৷
২) সত্য-অসত্য নিৰূপণ কৰা—
ক) জৈন ধর্মই কর্মফল আৰু পুনর্জন্ম বিশ্বাস কৰে৷
উত্তৰ: সত্য৷
খ) বুদ্ধদেৱে বলি বিধানত গুৰুত্ব দিছিল৷
উত্তৰ: অসত্য৷
গ) বুদ্ধদেৱে সাৰনাথত দিব্যজ্ঞান লাভ কৰিছিল৷
উত্তৰ: অসত্য৷
ঘ) বৌদ্ধ সংঘবোৰত বুদ্ধৰ বাণীসমূহ চর্চা কৰা হৈছিল৷
উত্তৰ: সত্য৷
ঙ) সকলো বয়সৰ লোকে বৌদ্ধ সংঘৰ সদস্য হ’ব পাৰিছিল৷
উত্তৰ: সত্য৷
৩) চমুকৈ উত্তৰ লিখা—
ক) ক্ষত্ৰিয়সকলে ব্ৰাহ্মণৰ কিয় সমমর্যাদা দাবী কৰিছিল?
উত্তৰ: আর্যসকলৰ প্ৰৱল বর্ণভেদ প্ৰথাৰ ফলত ব্ৰাহ্মণসকলে সমাজত ক্ষত্ৰিয়সকলতকৈ উচ্চ স্থান অধিকাৰ কৰি আহিছিল৷ কিন্তু কালক্ৰমত ক্ষত্ৰিয় ৰজাসকল ৰাজনৈতিক, অর্থনেতিক, সামাজিক আদি সকলোতে শক্তিশালী হৈ উঠাত ব্ৰাহ্মণৰ সমমর্যাদা দাবী কৰিছিল৷
খ) মহাবীৰে কিয় ‘জিন’ উপাধি পাইছিল?
উত্তৰ: মহাবীৰে ১২ বছৰ কাল কঠোৰ তপস্যাত নিমগ্ন হৈ ইন্দ্ৰিয়ক জয় কৰিছিল কাৰণে তেওঁ ‘জিন’ উপাধি পাইছিল৷
গ) জৈন ধর্মৰ ভাগ দুটাৰ নাম কি?
উত্তৰ: জৈন ধর্মৰ ভাগ দুটাৰ নাম— শ্বেতাম্বৰ আৰু দিগম্বৰ৷
ঘ) বুদ্ধদেৱে প্ৰথমে ক’ত ধর্ম প্ৰচাৰ কৰিছিল?
উত্তৰ: বুদ্ধদেৱে প্ৰথমে সাৰনাথত ধর্ম প্ৰচাৰ কৰিছিল৷
ঙ) বৌদ্ধ ধর্মৰ মূল মতবাদ কি আছিল?
উত্তৰ: বুদ্ধদেৱে পৰম জ্ঞান লাভ কৰাৰ পাছত জনসাধাৰণক সৎ পথত থাকি সুখ-শান্তি লাভৰ বাবে প্ৰচাৰ কৰা চাৰিটা মহৎ সত্যই হ’ল বৌদ্ধ ধৰ্মৰ মূল মতবাদ৷
৪) বৌদ্ধ ধর্ম আৰু জৈন ধর্মৰ মাজৰ মিলখিনিৰ এখন তালিকা বনোৱা৷
উত্তৰ: বৌদ্ধ ধর্ম আৰু জৈন ধর্মৰ মাজৰ মিলখিনিৰ এখন তালিকা তলত দিয়া হ’ল—
ক) বৌদ্ধ আৰু জৈন দুয়োটা ধর্মই বৈদিক যাগ-যজ্ঞত বিশ্বাস নকৰে৷
খ) বৌদ্ধ আৰু জৈন দুয়োটা ধর্মত উপনিষদৰ প্ৰভাৱ সুস্পষ্ট৷
গ) দুয়োটা ধর্মই কর্মফলত বিশ্বাস কৰে৷
ঘ) দুয়োটা ধর্মই কর্মফলৰ পৰা মুক্তি দিবলৈ চেষ্টা কৰে৷
ঙ) দুয়োটা ধর্মই উদ্ভৱ হৈছিল পূব ভাৰতত৷
চ) দুয়োটা ধর্মই অসিংহাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে৷
৫) ‘ক’ অংশৰ লগত ‘খ’ অংশ মিলোৱা—
| ‘ক’ অংশ | ‘খ’ অংশ |
|---|---|
| ক) ত্ৰিপিটক | বৌদ্ধ ধর্মগ্ৰন্থ৷ |
| খ) কুশীনাৰা | বৌদ্ধ মতবাদ প্ৰথমে প্ৰচাৰ কৰা ঠাই৷ |
| গ) কৈৱল্য | মহাবীৰৰ জন্মস্থান৷ |
| ঘ) কুন্দপুৰ | জৈন ধর্মগ্ৰন্থ৷ |
| ঙ) পূর্ব | বুদ্ধদেৱৰ জন্মস্থান৷ |
| চ) সাৰনাথ | তপস্যাৰ অন্তত মহাবীৰে লাভ কৰিছিল৷ |
| ছ) কপিলাৱস্তু | বুদ্ধদেৱৰ মহাপৰিনির্বাণৰ ঠাই৷ |
উত্তৰ:
| ‘ক’ অংশ | ‘খ’ অংশ |
|---|---|
| ক) ত্ৰিপিটক | বৌদ্ধ ধর্মগ্ৰন্থ৷ |
| খ) কুশীনাৰা | বুদ্ধদেৱৰ মহাপৰিনির্বাণৰ ঠাই৷ |
| গ) কৈৱল্য | তপস্যাৰ অন্তত মহাবীৰে লাভ কৰিছিল৷ |
| ঘ) কুন্দপুৰ | মহাবীৰৰ জন্মস্থান৷ |
| ঙ) পূর্ব | জৈন ধর্মগ্ৰন্থ৷ |
| চ) সাৰনাথ | বৌদ্ধ মতবাদ প্ৰথমে প্ৰচাৰ কৰা ঠাই৷ |
| ছ) কপিলাৱস্তু | বুদ্ধদেৱৰ জন্মস্থান৷ |
